Cách đây 25 năm, thị trường chứng khoán (TTCK) chính thức đi vào hoạt động, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong lịch sử kinh tế Việt Nam. Từ những bước đi chập chững vào năm 2000, TTCK Việt Nam đã vươn mình trở thành một kênh huy động vốn quan trọng, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế.
Hành trình 25 năm qua không chỉ là câu chuyện về những con số mà còn là minh chứng cho sự kiên trì, đổi mới và tầm nhìn chiến lược của các thế hệ lãnh đạo, doanh nghiệp và nhà đầu tư.
Những năm đầu, TTCK Việt Nam đối mặt với nhiều thách thức, từ thiếu khung pháp lý hoàn chỉnh đến sự hạn chế về nhận thức của nhà đầu tư. Tuy nhiên, với sự quyết tâm của Chính phủ, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) được thành lập vào năm 1996 đã đặt nền móng cho sự phát triển bền vững.
Đến ngày 28/7/2000, Trung tâm Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (nay là Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh – HoSE) tổ chức phiên giao dịch đầu tiên với chỉ hai mã cổ phiếu là REE và SAM, đánh dấu một cột mốc mang tính lịch sử. Thời điểm đó, thị trường còn sơ khai, quy mô nhỏ, với vốn hóa chỉ chiếm khoảng 1% GDP và mỗi tuần chỉ có hai phiên giao dịch.
Đến năm 2005, Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (nay là Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội – HNX) ra đời, mở rộng quy mô thị trường và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia. Năm 2009, UPCoM ra đời thúc đẩy nhiều công ty đại chúng chưa đủ điều kiện niêm yết lên sàn giao dịch.
Giai đoạn 2006-2007 đánh dấu bước nhảy vọt khi VN-Index đạt đỉnh lịch sử, phản ánh sự bùng nổ của nền kinh tế Việt Nam sau gia nhập WTO. Dù trải qua những giai đoạn thăng trầm, như khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008 hay đại dịch COVID-19, TTCK Việt Nam đều cho thấy khả năng phục hồi mạnh mẽ.
Cấu trúc thị trường cũng được hoàn thiện với sự ra đời của các phân khúc như thị trường cổ phiếu, trái phiếu doanh nghiệp, trái phiếu chính phủ và chứng khoán phái sinh (từ năm 2017), chứng quyền có đảm bảo (2019). TTCK Việt Nam ngày càng khẳng định vai trò là kênh huy động vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế.
Sau 25 năm, TTCK Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng tự hào. Quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu hiện lên đến 7,5 triệu tỷ đồng, tương đương khoảng 65% GDP năm 2024. Số lượng tài khoản nhà đầu tư tăng vọt từ 3.000 tài khoản năm 2000 lên hơn 10 triệu tài khoản, phản ánh sự tham gia ngày càng đông đảo của công chúng.
Quy mô niêm yết cũng tăng đáng kể, đạt 2,2 triệu tỷ đồng tính đến cuối năm 2024, tăng 5,5% so với cuối năm trước. Từ 2 cổ phiếu ban đầu, thị trường nay đã có hơn 1.600 mã chứng khoán bao gồm hơn 700 cổ phiếu, chứng chỉ quỹ niêm yết trên HoSE và HNX, cùng gần 900 cổ phiếu đăng ký giao dịch trên UPCoM.
Bên cạnh cổ phiếu, thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) cũng tăng trưởng vượt bậc những năm qua. Sau giai đoạn khó khăn 2022-2023, thị trường TPDN đã hồi phục mạnh mẽ trong năm 2024. Quy mô thị trường đạt 1,26 triệu tỷ đồng, tương đương 11,2% GDP, tiếp tục khẳng định vai trò ngày càng quan trọng của kênh huy động vốn này đối với nền kinh tế, là nền tảng tiến tới mục tiêu 20% GDP vào năm 2025 và 25% vào năm 2030 của Chính phủ.
Những năm qua, TTCK Việt Nam nói chung đã trở thành kênh huy động vốn không thể thiếu đối với các doanh nghiệp, trở thành bệ phóng đưa thương hiệu quốc gia tiến ra khu vực và thế giới. Đến nay, toàn thị trường đã có hàng chục doanh nghiệp tỷ USD vốn hoá, thậm chí có những cái tên giá trị trên 10 tỷ USD.
Trải qua 1/4 thế kỷ, TTCK Việt Nam đang đứng trước bước ngoặt lịch sử. Sau nhiều năm chờ đợi, hệ thống công nghệ mới KRX chính thức đi vào vận hành từ tháng 5/2025, mở ra cơ hội để chứng khoán Việt Nam được FTSE Russell nâng hạng lên thị trường mới nổi ngay trong năm nay và hướng đến nâng hạng MSCI vào 2027.
Hiện tại, Việt Nam vẫn cần tiếp tục cải thiện các tiêu chí để được nâng hạng lên thị trường mới nổi, như minh bạch hóa thông tin, cải thiện quyền tiếp cận của nhà đầu tư nước ngoài và giảm hạn chế về sở hữu cổ phần. Điều này không chỉ thu hút vốn ngoại mà còn nâng cao uy tín của TTCK Việt Nam trên trường quốc tế.
Sau khi nâng hạng, hàng tỷ USD vốn ngoại được kỳ vọng sẽ đổ vào TTCK Việt Nam, thúc đẩy thị trường tăng trưởng cả về quy mô vốn hoá và thanh khoản. Nâng hạng cũng được kỳ vọng sẽ trở thành động lực thúc đẩy hoạt động IPO và niêm yết, tạo thêm hàng hoá mới, chất lượng cho TTCK Việt Nam.
Hơn nữa, dịp kỷ niệm 25 năm thành lập TTCK Việt Nam cũng đúng vào thời điểm nền kinh tế – xã hội Việt Nam chứng kiến những bước chuyển mình mạnh mẽ với “bộ tứ nghị quyết” của Bộ Chính trị. Trong đó, đặc biệt là Nghị quyết 68-NQ/TW với mục tiêu thúc đẩy kinh tế tư nhân được đánh giá sẽ tạo động lực phát triển rất quan trọng cho thị trường chứng khoán trong dài hạn.
Ngoài việc gia tăng niềm tin cho nhà đầu tư (không hình sự hoá của các quan hệ kinh tế, tạo môi trường pháp lý minh bạch, cải cách thủ tục hành chính…), Nghị quyết 68 còn giúp tăng cường huy động vốn qua TTCK và hỗ trợ doanh nghiệp lên niêm yết với việc tạo thuận lợi mạnh mẽ chưa từng thấy trong lịch sử cho khu vực kinh tế tư nhân.
